Enkele lezing-voorbeelden:
Beste mensen,
Op deze pagina geef ik enkele voorbeelden van mijn lezingen.
Uiteraard veel meer is mogelijk; overleg via contact.
* Oog in oog met de Romeinse Egyptenaar
Ongeveer duizend mummieportretten geschilderd op dun hout zijn nu bekend en over de hele wereld verspreid. Vanaf de 18e eeuw zijn archeologen, onderzoekers, verzamelaars en handelaren in de ban van deze zo sprekende portretten van mannen, vrouwen en kinderen die in de eerste eeuwen van onze jaartelling in Egypte woonden. Wie waren de opdrachtgevers en wie de kunstenaars? Wat zijn de problemen met betrekking tot het onderzoek van deze mummieportretten? Heel duidelijk werd de traditioneel oud-Egyptische graftraditie verbonden met typisch Grieks-Romeinse technieken en Romeins portret-realisme.
* Alexander de Grote, eerste diepzeeduiker & eerste piloot!
Alexander de Grote (356-323 vC) versloeg de Perzen, was een nieuwsgierig mens en een veroveraar. Na zijn dood werd hij een lichtend voorbeeld voor vorsten en een held in fantastische avonturen. Alexander de Grote is in en aan veel romaanse kerken afgebeeld. Ik kwam hem tegen in de stille kloostergang van het Franse Moissac en kleurrijk op de grond in de kathedraal van het Italiaanse Trani. Ik stond in een middeleeuwse christelijke ambiance en zag de jonge Macedonische vorst ... dat intrigeerde me: wat doet een 'heidense' veldheer op de vloer of aan de gevel van een middeleeuwse kerk? Toen ik dezelfde Alexander ook nog eens zag vliegen op een geëmailleerde bronzen schaal die ooit behoorde aan een twaalfde-eeuwse Turkse emir was mijn nieuwsgierigheid voorgoed gewekt. Tijdens mijn zoektocht stond ik niet alleen oog in oog met de vliegende Alexander in romaans Europa, ook in de Byzantijnse, Perzische en islamitische werelden kwam ik de grote Griekse held tegen.
Ook Alexander als diepzeeduiker was in de middeleeuwen populair. En dat allemaal dankzij de middeleeuwse Alexander-roman!
Ik heb in deze lezing heel kort aandacht voor de historische figuur. Het gaat om de mythische Alexander die de oceaan van binnenuit bekeek, naar de hemel trachtte te vliegen en de meest merkwaardige wezens zag!
* Keizer Augustus & zijn PR
Tweeduizend jaar geleden: geen krant, geen televisie, geen internet, whatsapp of twitter.
Hoe moest de eerste Romeinse keizer Augustus zijn militaire daden en vooral zijn vernieuwende ideeën afficheren? Hoe moest hij duidelijk maken dat na de jarenlange chaotische burgeroorlog een tijd van vrede en voorspoed aanbrak, maar ook een tijd waarin oude waarden en normen weer werden gewaardeerd? Dat gebeurde groots met de plaatsing van gigantische Egyptische obelisken of veel kleiner met munten die in het hele Romeinse rijk van hand tot hand gingen. Schrijvers en dichters gaven 's keizers ideeën in woorden en verhalen vorm. Zelfs aan Romeinse grenzen was het keizerportret bekend en stond zijn meer dan levensgrote stenen of bronzen beeld op de plaatselijke markt of in een tempel gewijd aan de keizercultus. Kortom, een lezing over hoe keizer Augustus als CEO na turbulente tijden de publieke opinie beïnvloedde, het Romeinse rijk vernieuwde en hoopte voorspoed te brengen!
* Topkapι-paleis, centrum van de macht
Na noodzakelijke restauratiewerkzaamheden verplaatste Mehmed ongeveer een jaar na de verovering (1453) van Constantinopel zijn hoofd-residentie definitief naar Constantinopel en vestigde zich in een nieuw paleis op de derde heuvel (nu: Universiteit), in het centrum van de stad. In 1459 (of iets later) gaf de sultan opdracht tot de bouw van een tweede paleis, bedoeld als zijn bestuurlijk centrum en eigen woonplaats. Dit tweede paleis werd het Nieuwe Paleis (Yeni Saray) genoemd in tegenstelling tot het eerder gebouwde Oude Paleis. Toen de sultan in de negentiende eeuw verhuisde naar het toen nieuwe Nieuwe Paleis (nl. Dolmabahçe paleis) werd Yeni Saray het Topkapı – letterlijk: kanon-poort – paleis genoemd. Dit Topkapı–paleis lag op de oude acropolis van Byzantium en vanaf daar heeft men een prachtig uitzicht over twee Continenten en twee Zeeën (titulatuur van sultan).
Op onderzoek in dit Topkapι-sultanspaleis te Istanbul! Tijdens deze lezing ga ik in op de betekenis en het gebruik van de verschillende ruimten en open hoven in dit grote complex. Ik laat me daarbij niet leiden door haremfantasieën, maar laat ooggetuigen aan het woord en we bekijken Ottomaanse miniaturen die een beeld geven van de paleisbewoners en –bewoonsters, hun activiteiten en het strenge protocol.
Ook aandacht voor de strak georganiseerde audiënties die de sultan gaf aan buitenlandse ambassadeurs.
* Al-Andalus, de (cultuur)geschiedenis van islamitisch Spanje
De moslims heersten vanaf het begin van de achtste tot het eind van de vijftiende eeuw over grote delen van Spanje. Monumenten uit dit oude al-Andalus geven een beeld van dit intrigerende verleden van Spanje. De moskee (mezquita) van Córdoba is uniek en roept in details de grote moskee van Damascus in herinnering. Abd al-Rahman III liet in de tiende eeuw even buiten Córdoba een schitterende, koninklijke stad Medinat Azahara bouwen. Vorst Mohammed I gaf in de dertiende eeuw de voorkeur aan een soortgelijke stad op de Sabika-heuvel ín de stad Granada waar de Alhambra-paleizen werden gebouwd. Prachtige ivoren doosjes geven in sierlijke vormen hoofse scènes weer, terwijl kleurrijke tegelsokkels, sierlijke arabesken en Arabische inscripties het interieur van paleizen sierden. Uniek in Spanje is ook de wederzijdse beïnvloeding tussen de christelijke, joodse en moslim bevolkingsgroepen; men spreekt van de mozarabische en mudéjar kunst. Tijdens deze lezing wordt u meegenomen naar monumenten én schitterende landschappen; de "reis" eindigt in de kale, fascinerende Alpujarras, het laatste gebied van de moslim vorst Boabdil.
* De kathedraal van Chartres
Chartres was in de middeleeuwen een bloeiend bedevaartsoord. Miljoenen gelovigen wilden Maria's Sancta Camisia zien. De kathedraal, de trots van de stad, werd in 1260 gewijd en laat nu nog de schitterende pracht zien van stenen beeldhouwwerk en kleurrijke glasramen. Na een inleiding over de middeleeuwse bouwpraktijk vastgelegd in miniaturen vertel ik het 'verhaal' van de kathedraal, dat op en in portalen en glasramen is vastgelegd: de maanden van het jaar, de goede en de slechte eigenschappen, verhalen en personen uit het oude en nieuwe testament en heiligen .... We leren zien én begrijpen als een middeleeuwse pelgrim!
* de EZEL - een verrassende lezing over een fantastisch dier
Ezels kwam ik tijdens onze reizen overal rond de Middellandse Zee tegen. Pak-, rij- en trekezels, ze werden voor van alles en nog wat gebruikt. En hoe vaak bloedde niet mijn hart als we zagen en hoorden hoe die trouwe ezels werden geslagen en geschopt. Vooral jongetjes hadden er een handje van om de ezel hun aanwezigheid overal én venijnig te laten voelen. De ezel stal mijn hart met zijn geduld én zijn eigenzinnigheid. Ik verdiepte me jarenlang in de cultuurgeschiedenis van de ezel (archeologie, geschiedenis, kunst, literatuur) en raakte gefascineerd door de muziekmakende ezel, de Gouden Ezel ......
zo'n rijke geschiedenis, ik heb er een boek over geschreven!
De ezel is een van de trouwste bondgenoten van de mens. Toch is hij in veel talen synoniem met domoor. Maar is hij wel zo dom?
De Romein Cicero schreef ooit: "Het zou te ver voeren om de voordelen van muilezels en ezels na te gaan. Deze dieren zijn zonder twijfel bedacht voor het nut van de mens".
Klacht van een tiende-eeuwse ezel: "Onze rug gehavend door zware vrachten ... terwijl zij [de mensen] ons onder woedend getier keihard met stokken en zwepen op onze snuit en ons achterste slaan".
* Aan de goden - Nehalennia, de 'Zeeuwse' godin & Saturnus,
de Noordafrikaanse landbouwgod
Stenen votiefreliëfs gewijd aan de godin Nehalennia werden in 1647 op het strand bij het Zeeuwse Domburg gevonden en vanaf 1970 uit de Oosterschelde gevist. Ze was blijkbaar een godin zeer geliefd bij handelaren die haar bescherming nodig hadden bij de oversteek naar Engeland. In dezelfde periode dat Nehalennia in Zeeuwse contreien werd vereerd (2e-3e eeuw), was aan de andere kant van het Romeinse Rijk – in N-Afrika – Saturnus populair. Ook aan hem werden reliëfs gewijd. Beide godheden waren al lang locaal populair en bleven dat in geromaniseerde vorm ook in de Romeinse periode.
* Verslingerd aan het oude Egypte
Herodotus schreef het al: ik ga nu uitvoerig over Egypte vertellen, omdat het meer wonderen bevat dan welk land ook en de grootste kunstwerken te zien geeft, die de wereld kent. Al in de oudheid was men van Egypte onder de indruk. De bijna onmetelijke vruchtbaarheid van het land, de mysterieuze geschriften en riten, de wonderlijk tijdloze goden en grootse tempels. Egypte werkte eeuwenlang op de fantasie van niet-Egyptenaren. Plato meende dat de wetenschap zijn ontstaan te danken had aan Egypte, Romeinen begonnen met enorme obelisken te slepen en middeleeuwse monniken stonden oog in oog met sfinxen in hun kloostergang. Met de Renaissance begon een nieuwe interesse in het oude Egypte. Inspiratie haalde men uit obelisken en hiërogliefen; sommige families meenden zelfs dat Egypte hun stamland was of Osiris hun oer-voorouder! De zeventiende-eeuwse geleerde en jezuït Athanasius Kircher wist de hiërogliefen te 'verklaren' en schilders uit de barok kozen voor sommige bijbelse onderwerpen – zoals Vlucht uit Egypte – Egyptische requisieten. Tuinen en paleiszalen in Versailles werden verfraaid met sfinxen en later doopte men de pen in een egyptizerende inktpot.
Na de publicatie van de uitgebreide Egypte-beschrijvingen van Napoleon's wetenschappers – Description de l'Egypte – werd het faraonische Egypte een ware hausse. Overal kwam je imitatie-farao's, obelisken, sfinxen, pyramides en Cleopatra's tegen, afgebeeld op serviesgoed en schilderijen, in "levende" lijve op het (opera)toneel en statig geplaatst op begraafplaatsen en als decoratie in tuinen .... letterlijk overal.
* Door andere ogen - De reis-notities van Busbequius en Mehmed Effendi
Een Europese diplomaat aan het Ottomaanse hof en een Ottomaanse diplomaat aan het Franse hof! Twee verslagen van ooggetuigen. De Vlaming Augerius Gislenius Busbequius werd in 1554 benoemd tot ambassadeur in het Ottomaanse rijk. In vier Latijnse brieven vertelde hij over zijn belevenissen aan het hof van Süleyman de Grote, over Turkse gewoonten, over antieke resten en over tulpen. Mehmed Effendi was de eerste Ottomaanse diplomaat die een bezoek bracht in 1721 aan Frankrijk en verbleef aan het hof in Versailles; hij keek zijn ogen uit (de Fransen overigens ook!). Hij bewonderde de tuinen, verwonderde zich over het gedrag van de Franse vrouwen en mannen en maakte een grandioze entree in Parijs.
Twee culturen komen op hoog niveau met elkaar in contact: verbazing & bewondering!
* De Dodendans of Danse Macabre
Vanaf begin vijftiende eeuw werden Dodendansen afgebeeld. Als een memento mori geven de dansers in zo'n Danse Macabre duidelijk weer dat iedereen, écht iedereen eens zal sterven. In de levens van pausen, edelvrouwen, monniken, draailierspelers en boeren danst de dood mee. Een van de oudste, nu nog bestaande Dodendansen is te zien in La Chaise-Dieu (Auvergne) en werd rond 1470 geschilderd. Ook elders in Europa werden Dodendansen tot in de negentiende eeuw verbeeld. Er werd zelfs een speciaal Frans gedicht samengesteld dat 36 vrouwen beschreef die allen onverwacht de dood in de ogen keken: Danse Macabre des Femmes. Kortom een presentatie over het uiteindelijke einde, maar vol middeleeuwse humor en vaart: in de dood zijn we allemaal ge-lijk!