aanrader de dode zeerolllen

 

De Dode Zeerollen: Nieuw licht op de schatten van Qumran
redactie: Mladen Popović en anderen
Zwolle: WBOOKS, 2013
Hardbk, 216 p., veel kleuren illustraties en kaartjes
ISBN 978-90-663-0106-1
deel 5 van de serie 'Internationale archeologie in het Drents Museum'
Dit boek is verschenen in samenwerking met het Drents Museum in Assen (tentoonstelling tot 5 januari 2014), de Israel Antiquities Authority (IAA), de Rijksuniversiteit Groningen en het Ubbo Emmius Fonds.

 

Als je dit boek over De Dode Zeerollen (verder afgekort : DZr) in de hand neemt en nog geen letter hebt gelezen, dan ben je als boekenliefhebber al blij: prachtig en verzorgd uitgegeven, schitterende omslag, duidelijke lay-out en fraaie foto's.

In de inleiding geeft Popović de locatie van de elf grotten in de omgeving van Qumran bij de Dode Zee waarin de DZr werden gevonden en legt de wetenschappelijke nummering ervan uit. 4Q298 betekent: het 298e manuscript uit grot 4. De tienduizenden fragmenten zijn door onderzoekers bij elkaar gepuzzeld en het resultaat is dat men bijna duizend manuscripten heeft kunnen samenstellen. Het merendeel daarvan is in het Hebreeuws, ongeveer honderd in het Aramees en ongeveer tien in het Grieks. De meest zijn op leer geschreven, ongeveer honderd op papyrus en één op koper. Het grootste deel van de DZr geeft teksten die onbekend zijn uit andere bronnen en daardoor van groot belang voor de kennis van het jodendom van tweeduizend jaar geleden. Een klein gedeelte van de DZr wordt gedateerd aan het einde van de 3e eeuw vC, maar de meeste rollen  dateren uit de 1e eeuw nC. Dat wil zeggen dat ze toen werden overgeschreven, de gekopieerde teksten kunnen natuuurlijk ouder zijn.
 
Na deze inleiding is een handige tijdbalk van 1000 vC tot 200 nC getekend waarop de voor dit onderwerp belangrijkste historische gebeurtenissen zijn aangegeven. Daarna gaan vier hoofdstukken in op ontdekking en onderzoek van de DZr (p.15-42). Vooral de vondst ervan en het hele 'gedoe' eromheen (1947-1956) leest bijna als een Indiana Jones verhaal gesitueerd in een politiek toen zeer onduidelijk en onrustig gebied (immers, de staat Israël werd in mei 1948 uitgeroepen). Bedoeïenen-herders, een verdwaalde geit, een steen geworpen in een grot en het geluid van brekend aardewerk, dát waren de ingrediënten voor het voorspel. Daarna verkoop, onenigheid tussen wetenschappers en andere geïnteresseerden, onderzoeks- en publicatierechten, in beslagname van DZr en nieuwe zoektochten, want de gevonden leren bundels bleken kostbaarder dan goud.Vanaf 1951 begonnen de opgravingen van Qumran en tijdens de gevechten van 1967 om Jeruzalem werd ook gevochten om het Palestijns Archeologisch Museum, waar op dat moment de DZr lagen. Sinds de verovering beheert Israël bijna alle DZr en fragmenten. Maar publicatie bleef uit en dat had alles te maken met de over elkaar heen rollebollende wetenschappers, onderzoeks- en publicatierechten, rechtszaken over eigendom en authenticiteit ... en dan de conservering van de DZr, een verhaal apart. Pas in 1991 werd een conserveringslaboratorium opgericht voor de DZr. Nieuwe technieken, ideeën en samenwerkingsverbanden. De IAA beschouwt het als haar plicht de DZr te behouden voor toekomstige generaties en ze te delen met leken en wetenschappers over de hele wereld, vandaar ook de samenwerking met het Google Center in Israël. Het resultaat is www.deadseascrolls.org.il

In de volgende hoofdstukken is veel aandacht voor de wereld van de DZr (p.43-134). Voor de relatie met of de confrontatie tussen joden, Grieken en Romeinen, voor de Jeruzalem-tempel en de opgegraven resten van Qumran. Hoe leefden de kopieerders en lezers van de DZr? Veel facetten van het dagelijks leven worden behandeld, van sieraden tot olielampjes, van muntgeld tot grafkisten, van schrijfoefeningen op potscherven tot haarnetjes. En hoe kwamen de DZr eigenlijk in die grotten terecht (p.109)? Na een hoofdstuk over de joodse opstand (66-70 nC) is er aandacht voor de Romeinse aanwezigheid in Jeruzalem en Judea die verandering bracht in het culturele landschap, van zegelringen tot dakpannen met het stempel van het Tiende Legioen. 

In het deel over de teksten van de DZr (p.135-199) gaat het over de schrijfcultuur in het oude Judea, over de relatie van de teksten met de bijbel, met de joodse wetten en met de eerste christenen. Dit gedeelte van het boek is gelardeerd met enkele DZr die zijn uitgelicht, bijv. (p.148) 4Q298 (Woorden van de Wijze tot de Kinderen van de Dageraad). Een foto laat het manuscript met veel 'gaten' zien en de begeleidende tekst geeft de Nederlandse vertaling van de nog te lezen tekst (Hebreeuws en een soort geheimschrift, het Cryptisch A) en verdere uitleg, zoals een mogelijke datering.

In de epiloog (p.202-213) gaat Popović kort in op de invloed die de DZr hebben gehad. Ze hebben het denken over de joodse tradities en het vroege christendom veranderd. Ze zijn van blijvende betekenis omdat "ze nieuw licht hebben geworpen op een belangrijke periode in de evolutie van de Bijbel en de complexe ketens van tekstuele overlevering door de eeuwen heen" (p.203). Ook noemt hij even de DZr en de moderne complottheorieën (zoals in Dan Brown's Da Vinci code).
Het boek heeft achterin een uitgebreide colofon (p.214-216) waarin ook een lijst van auteurs en een zeer beknopte literatuurlijst is opgenomen.

Behalve dat dit boek prachtig oogt, is de inhoud ook uitstekend. Alle ins & outs m.b.t. de Dode Zeerollen en de Qumran-ruïnes komen aan bod. Heerlijk om alles zo duidelijk en helder voorgeschoteld te krijgen.
Een voortreffelijk boek!

© conens & van wiechen Drs. A. van Wiechen