josquin des prez

Josquin des Prez en zijn muzikale nalatenschap
geschreven door Willem Elders
Hilversum, Uitgeverij Verloren, 2011
Middeleeuwse Studies en Bronnen 133
256 p., geïllustreerd, gebonden
ISBN 978-90-8704-232-5

Jossequin Lebloitte, dit Desprez werd rond 1455 geboren in de streek ten oosten van Doornik. Tussen 1475 en 1478 was hij zanger in de hofkapel van René van Anjou in Aix-en-Provence, daarna zong hij wellicht enige tijd in de Sainte-Chapelle te Parijs. Hij verbleef in het gevolg van kardinaal Ascanio Sforza o.a. in Milaan. Na Ascanio's verbanning uit Milaan (1477) ging Josquin waarschijnlijk met het hele gevolg mee naar Ferrara, waar Ercole d'Este hen zeer gastvrij ontving. In ieder geval is hij van 1489 tot begin 1495 lid was van de pauselijke hofkapel; zijn ingekraste naam is teruggevonden op de muur van de zangersgalerij van de Sixtijnse kapel. Verder verbleef hij enige tijd aan het hof van de Franse koning Lodewijk XII (r. 1498-1515), was vanaf 1502 twee jaar kapelmeester in Ferrara, werd in 1504 tot kanunnik te Condé benoemd en onderhield ook contacten met het hof van Margaretha van Oostenrijk in Mechelen. Josquin overleed op 27 augustus 1521 in Condé, maar hij en zijn muzikale werk werden nooit vergeten.

De zestiende-eeuwse Florentijnse humanist Bartoli schreef: "van Josquin ... kan worden gezegd dat hij in de muziek een natuurwonder was, evenals onze Michelangelo Buonaroti dat is geweest op het gebied avn de architetuur, schilderkunst en beeldhouwkunst; want juist zoals Josquin tot nu toe door niemand als componist nabijgekomen is, zo staat ook Michelangelo nog steeds eenzaam aan de top temidden van allen die in zijn kunst actief zijn geweest; beiden hebben al diegenen die zich in deze kunsten verheugen of in de toekomst zullen verheugen, de ogen geopend" (p.24).

Luther had bewondering voor Josquin en dat bleef niet zonder gevolg voorde nawerking van Josquin's muziek in protestant Duitsland. Zijn muziek - met grote rijkdom aan contrasten en met aandacht voor de tekst -  werd inspiratiebron. Velen componeerden in de stijl van Josquin, waardoor nogal wat toeschrijvingen van muziek aan Josquin op z'n minst twijfelachtig zijn. Enkele jaren na Josquin's dood merkte een muziekuitgever op: "ik herinner me een vooraanstaand man die zei dat, nu Josquin dood is, hij meer componeert dan toen hij nog leefde" (p.25).

Het boek is ook een naslagwerk en bestaat uit twee delen. Deel 1 (p.11-100) geeft Josquin's biografie, laat bewonderaars aan het woord, gaat in op de bronnen van Josquin's muziek en diens symbooltaal. In deel 2 (p.101-244) beschrijft Elders elk stuk muziek dat met zekerheid aan Josquin wordt toegeschreven (aantal bronnen, datering, bezetting, aantal maten, uitleg); onderverdeeld in: missen en misdelen, motetten en wereldlijke werken (nummering NJE = New Josquin Edition).

Elders, die al veertig jaar in de ban is van Josquin, "beoogt deze componist dichter bij de lezer te brengen" (p.7). En dat is nodig. Iedereen kent Michelangelo of Leonardo da Vinci, maar wie kent de in zijn tijd even vermaarde Josquin des Prez? Wie meer wil weten over Josquin en over muziektechnische elementen en inhoud van het werk van deze componist uit de zuidelijke Nederlanden is dit een interessant boek; voor de renaissance-muziek-liefhebber!