aanraders jeruzalem

 

Ik ken geen stad waar meer over geschreven, gedacht en waar heftiger om en in gestreden werd én wordt dan Jeruzalem. Er is een aards én een hemels Jeruzalem, een Jeruzalem van joden, van christenen en van moslims. Een Jeruzalem van vorsten, van pelgrims, van geleerden, van strijders .... van mensen overal vandaan. Jeruzalem fraai gebouwd én geplunderd en verwoest. Een stad waar men soms zelfs tegen archeologisch onderzoek protesteert en waar historische feiten lang niet door iedereen worden geaccepteerd. Jeruzalem waar gelovigen gelovigen bestrijden, vroeger en nu. De geschiedenis van Jeruzalem is doorspekt met mythen en legenden waar gelovigen - orthodox, fundamentalistisch, streng of liberaal - heilig in geloven. Een biografie schrijven van zo'n bijzondere stad is bijna een onmogelijkheid. 

Jeruzalem: De biografie
geschreven door Simon Sebag Montefiore
vertaald uit het Engels door Henk Moerdijk, George Pape en Mieke Hulsbosch
Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2011
732 p., vier katernen met (kleuren)foto's
ISBN 978-90-468-0780-4

Na de proloog over de strijd rond en over de verwoesting van Jeruzalem in 70 nC is het boek chronologisch van opzet. In negen delen beschrijft Simon Sebag Montefiore de belangrijkste ontwikkelingen van Jeruzalem "waar mogelijk aan de hand van de verschillende families, die van het huis van David en de dynastieën der Makkabeeën en Herodianen en de Omajjaden, alsook die van de huizen van Boudewijn en Saladin, tot aan de Hoesseini's, Khalidi's, Spaffords, Rothschilds en Montefiores" (p.20). In het voorwoord legt hij ook duidelijk uit hoe de geschiedschrijving van Jeruzalem in het verleden vaak werd vervormd voor eigen groep of voor eigen 'waarheid'. "Het is mijn doel een geschiedenis van Jeruzalem te schrijven in de breedste zin van het woord. Of mijn lezers nu atheïsten, gelovigen, christenen, moslims of joden zijn: ik schrijf voor allen en heb geen politieke bijbedoellingen, ook niet met betrekking tot de huidige conflicten" (p.22). M.i. is Montefiore niet alleen daarin goed geslaagd, hij heeft ook een vlotte pen. Hoe moeilijk, ingewikkeld of gruwelijk soms de details zijn, hij weet de aandacht van de lezer vast te houden.

De geschiedenis van Jeruzalem is natuurlijk niet te beschrijven zonder de stad in de historische context te plaatsen en Montefiore geeft steeds de juiste dosering "historische ontwikkeling" die  impact op de stad had.
Om U een idee te geven hoe het boek is opgebouwd: deel een (p.45-170) Jodendom, deel twee (p.171-186) Heidendom, Aelia Capitolia (70 tot 312 nC), deel drie (p.187-214) Christendom (vanaf 312), deel vier (p.215-256) Islam (vanaf 630), deel vijf (p.257-332) Kruistocht, deel zes (p.333-350) Mammelukken (vanaf 1250), deel zeven (p.351-376) Ottomanen, deel acht (p.377-442) Keizerrijk (vanaf 1799) & deel negen (p.443-572) Zionisme (vanaf 1898 tot en met de Zesdaagse Oorlog in 1967).

Behalve de historisch belangrijke vorsten, leiders en families, beschrijft dit boek ook een kleurrijke stoet van wonderlijke Jeruzalembezoekers, onder hen de gescheiden van haar echtgenoot (latere Engelse koning George IV) levende prinses Caroline. Ze maakte met haar Italiaanse minnaar een Middellandse Zeereis (1814) en in een te korte rode jurk, die van voren en van achter te laag was uitgesneden, reed ze op een ezeltje Jeruzalem binnen "maar omdat ze nogal dik was moest een bediende haar, links en rechts, rechtop zien te houden" (p.386); een plechtige én lachwekkende entree. Of de schurkachtige nietsnut Monty Parker die daadwerkelijk vanaf 1909 in de Tempelberg naar de verstopte ark des verbonds groef en zowel joden als moslims tegen zich in het harnas joeg.

In de epiloog (p.573-596) aandacht voor de recente ontwikkelingen en Montefiore eindigt met een schitterende beschrijving van het begin van elke dag in Jeruzalem voor de rabbijn van de Klaagmuur, voor de Sleutelbewaarder en de Deuropenmaker van de Heilige Grafkerk, voor de Poortenopenmaker van de Haram al-Sjarief & voor de muezzin van de al-Aqsa; functies die soms al eeuwenlang van vader op zoon overgingen. 

Verder handige stambomen (Makkabeeën, Herodianen, Mohammed & islamitische dynastieën, kruisvaarderskoningen en de Hasjemitische dynastie vanaf 1916), duidelijke kaarten, noten, uitgebreide bibliografie en alfabetisch register.

Montefiore geeft zijn boek als ondertitel De biografie mee, ik zou zeggen: Een biografie, want over Jeruzalem in al zijn facetten raakt men nooit uitgeschreven!
Echt, wilt u ook maar iets doorgronden van het fenomeen Jeruzalem dan is dit boek een  meeslepend begin van een fascinerende zoektocht.    

© conens & van wiechen drs. A. van Wiechen