zuivere broeders van basra

Wat zijn we toch bevoorrecht! We lezen eigentijdse teksten gedrukt op papier of via electronische wegen, maar óók teksten uit het verleden zijn voor ons nu gemakkelijk toegankelijk. Het werk van Homerus of van Cicero en al die vertalingen van de Russische, Chinese of Spaanstalige klassieken zijn nu even bereikbaar als de nieuwste Nederlandse bestsellers ..... Uitgeverij Bulaaq (Amsterdam) opent de werelden van de Arabische, Perzische en Turkse literatuur. 

De zaak van de dieren tegen de mensen
geschreven door de Zuivere Broeders van Basra
Uit het Arabisch vertaald en van een nawoord voorzien door Remke Kruk
(Emeritus hoogleraar Arabisch aan de Universiteit van Leiden)
Amsterdam: Bulaaq, 2010
272 p. en 40 kleurenillustraties
ISBN 978-90-5460-172-2 • € 24.50

Meer dan duizend jaar geleden - midden tiende eeuw - schreef een groep van Arabische filosofen uit Basra (Irak) de Verhandelingen van de Zuivere Broeders van Basra. Puttend uit de filosofieën van de antieke wereld en uit elke denkrichting en religie in het Midden-Oosten was hun stelregel "onderzoekt alle dingen en behoudt het goede". Ze waren moslims, maar stonden ver af van de orthodoxie. De aardse wereld was in hun ogen inferieur en het enige wat men te doen stond was het ontwikkelen van de geest om het hoogste geestelijke niveau te bereiken. Met hun Verhandelingen probeerden ze mensen de daarvoor benodigde kennis aan te reiken.
Een onderdeel van dit grote werk is De zaak van de dieren tegen de mensen. De dieren zijn het beu om nog langer gekoeieneerd te worden door de mens, die de dieren als slaven beschouwt en wreed behandelt. De geleerde onder de hoefdieren is de muilezel en hij verwoordt de dierenklacht: mensen temden dieren "en lieten ze voor zich werken en gaven ze allerlei vermoeiend en inspannend werk te doen, zodat ze totaal uitgeput raakten. Ze moesten lasten dragen, als rijdier dienen, werden onder het juk gespannen en moesten waterraderen en molens aandrijven. Dat alles gebeurde met harde dwang en ging gepaard met slaag, vernederingen en allerlei kwellingen, ons hele leven lang" (p.19-20).

Dan besluiten mens en dier hun geschil voor te leggen aan de wijze koning van de djinns (geesten). Op de hoorzitting zijn alle dieren en mensen vertegenwoordigd. Elk argument van de mens waarom hij meent dat hij de meester is en de dieren zijn slaven, wordt door de dieren prachtig onderuit gehaald. De gevoerde discussies tussen mens en dier zijn na ruim duizend jaar nog steeds actueel en geschreven vol vaart en humor. De dieren leven in harmonie met de natuur, dát kunnen de mensen niet zeggen. Stevige dierentaal over de slechtheid van de mens, van kalief tot bouwmeester, van koranlezer tot filosoof ....

Al lezend geef je de dieren helemaal gelijk, maar uiteindelijk zal toch blijken dat er één groot verschil is tussen dieren en mensen volgens de Zuivere Broeders van Basra en dát verschil doet de koning oordelen dat de dieren zich moeten houden aan de bevelen van de mensen. De dieren accepteren het oordeel en hebben er vrede mee.

Het nawoord van Remke Kruk plaatst de Zuivere Broeders in hun culturele en filosofische context en geeft duidelijke uitleg over de veelzijdigheid van de kennisbronnen die zij gebruikten. De zaak van de dieren tegen de mensen  is een verrukkelijk dierenverhaal; het soepele Nederlands van de vertaalster en de mooie uitgave (met harde kaft én leeslint!) maken dit boek tot een feest voor geest én oog.    

© conens & van wiechen A. van Wiechen